Veelgestelde vragen

Adaptie betekent letterlijk ‘aanpassen aan’.

Adaptief gedrag is gedrag dat goed is aangepast aan bepaalde omstandigheden (zie ook: herseninstituut.nl).

Adaptieve vaardigheden zijn vaardigheden die je nodig hebt om goed in de eigen omgeving te kunnen functioneren. Dit heeft vaak ook iets te maken met wat er over het algemeen van je wordt verwacht in een bepaalde omgeving.

In de Nederlandse samenleving verwachten we bijvoorbeeld dat je met mes en vork eet. Of dat je “dankjewel” zegt als je iets van een ander krijgt. Verwachtingen verschillen per land of maatschappij, maar ze kunnen ook in de loop van de tijd veranderen. Bijvoorbeeld: in de jaren ’70 van de vorige eeuw hoefde je nog niet te kunnen internetbankieren om jezelf goed te kunnen redden. Nu is dat wel zo. Niet iedereen beheerst deze vaardigheden even goed. Het hangt af van wat iemand begrijpt (verstandelijke vermogens), wat iemand met zijn lichaam kan (fysieke vermogens) en hoe goed iemand kan zien, horen, voelen (zintuiglijke vermogens). Ook speelt mee wat iemand heeft geleerd aan vaardigheden, bijvoorbeeld door onderwijs en begeleiding door ouders of begeleiders.

Adaptieve vaardigheden kun je onderverdelen in 3 categorieën met vaardigheden die met elkaar te maken hebben:

– Conceptuele vaardigheden zijn vaardigheden die je vooral hebt geleerd op school of nodig hebt op school (taalgebruik, taalbegrip, algemene kennis zoals lezen, schrijven, klokkijken, geldbegrip, nummer besef, tijdsbesef en vaardigheden bij het aansturen van jezelf).

– Praktische vaardigheden zijn vaardigheden die je nodig hebt bij het verzorgen van jezelf en je omgeving, en vaardigheden rondom huishoudelijke taken, werk, gezondheid en veiligheid.

– Sociale vaardigheden zijn vaardigheden die je nodig hebt bij het omgaan met andere mensen, zoals het voeren van een gesprekje, helpen, troost bieden, maar ook het gebruik van sociale media.

Ja, iedereen heeft adaptieve vaardigheden, hoe minimaal dat soms ook lijkt. Ook mensen met een zeer ernstige verstandelijke beperking. Bij deze groep mensen zijn adaptieve vaardigheden minder zichtbaar en vraagt het veel aandacht en alertheid om deze te zien. Een voorbeeld van een vaardigheid bij deze groep mensen is: het maken van een bepaald geluid waarmee de persoon een bedoeling duidelijk wil maken.

Adaptief gedrag meet je met een vragenlijst voor adaptieve vaardigheden. Je hebt verschillende vragenlijsten bedoeld voor verschillende doelgroepen. Bijvoorbeeld: voor mensen met een lichte verstandelijke beperking (bijvoorbeeld de ADAPT) maar er zijn ook vragenlijsten met een verschillend doel, zoals het alleen meten en de mate van zorgvraag bepalen, of het bepalen van trainingsdoelen.

De ADAPT is ontwikkeld voor mensen met een moeilijk lerend niveau van functioneren en voor mensen met een lichte tot matige verstandelijke beperking. Het DIAG is ontwikkeld voor mensen met een matige tot zeer ernstige, ernstige en verstandelijke beperking.

Dat is er niet, we gebruiken alleen tegenwoordig de term ‘adaptief gedrag’ in plaats van ‘sociale zelfredzaamheid’.

Sociale redzaamheid is de Nederlandse term voor adaptief gedrag dat in de jaren ’60 van de vorige eeuw is bedacht. Tegenwoordig wordt de rechtstreekse vertaling uit het Engels meer gebruikt om duidelijk te maken dat het om hetzelfde gaat. Adaptief gedrag in het Engels = adaptive behavior.

Ook mensen die niet kunnen spreken, lezen of schrijven hebben adaptieve vaardigheden. Hoe zie je dat dan? Dat zie je door op andere dingen te letten. Iemand kan laten zien dat hij/zij kan communiceren door zijn gedrag. Bijvoorbeeld door te wijzen of een bepaald geluid te maken. Dit kan ook door heel goed te letten op kleine signalen. Een verschil in het ritme van ademhalen is een voorbeeld hiervan. Hieraan kun je betekenis ontlenen. Het kan ook zijn dan iemand een deel van een vaardigheid kan uitvoeren: hij of zij houdt een lepel vast en probeert hier eten op te scheppen, maar doet de lepel nog niet naar de mond.

Als je een hoog IQ hebt begrijp je heel veel. Je kunt hoger scoren op een IQ test dan wat gemiddeld is in Nederland. Dan heb je een hoog IQ.

Voor adaptieve vaardigheden is dat juist niet zo. We hebben niet een professor in het goed kunnen fietsen of eten. Je beheerst adaptieve vaardigheden goed, voldoende of minder goed. Dat bepaalt de mate waarin iemand zich kan redden.

Slechte adaptieve vaardigheden bestaan niet. Wel kun je ze minder goed beheersen dan de gemiddelde Nederlander. Dat kan een signaal zijn dat er sprake is van een verstandelijke beperking, maar het kan ook een andere oorzaak hebben. Bijvoorbeeld een depressie of een motorische aandoening.

Gedragswetenschappers kunnen zich aanmelden voor de DIAG-studie via deze website.

Het invullen van de drie lijsten, die nodig zijn voor de DIAG-studie, neemt ongeveer een uur in beslag.

De bestaande instrumenten om adaptief gedrag te meten zijn verouderd. Deze zijn in de jaren ’70 ontwikkeld. Ondertussen is er veel veranderd in ons dagelijks leven. Denk aan de komst van het internet.